Delta Platform verbindt op regionaal en landelijk niveau overheden, kennisinstellingen, ondernemers en inwoners rondom watervraagstukken. Henk Ovink doet min of meer hetzelfde, maar dan in het buitenland. Hij is in 2015 benoemd als watergezant, een thema-ambassadeur op het gebied van water. In opdracht van het kabinet reist hij naar alle hoeken van de wereld waar hij helpt om coalities te smeden die urgente problemen op het gebied van water aanpakken en veranderingen in gang proberen te zetten.

Toenmalig minister Melanie Schultz van Haegen van Infrastructuur en Milieu vroeg Ovink in 2015 voor de nieuwe functie van watergezant. Ovink is in het buitenland geen vertegenwoordiger van de BV Nederland, maar een ambassadeur van en voor water voor de wereld. “Er is geen vliegtuig met Nederlandse oplossingen dat overal kan landen, maar wij kunnen als Nederland wel kennis, kunde en capaciteit brengen op het gebied van water, partijen met elkaar verbinden en zorgen dat er goede initiatieven ontstaan. Water is wereldwijd ondergewaardeerd en slecht georganiseerd, maar het raakt wel aan bijna alle opgaven van duurzame ontwikkeling en klimaat. Water verbindt deze opgaven en alle partijen die betrokken zijn. Het is een springplank naar een betere toekomst.”

Bewustzijn

Ovinks taak valt in drieën uiteen. Ten eerste moet hij het waterbewustzijn wereldwijd helpen vergroten. Dat doet hij door belangenbehartiging, outreach en onderzoek. Ovink heeft met het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) het onderzoek Geography of Future Water Challenges gepubliceerd. Het High Level Panel on Water, dat Ovink heeft helpen opzetten met de secretaris-generaal van de VN, de president van de Wereldbank en elf staatshoofden, maakt zich hard voor een ‘allesomvattende, inclusieve manier om watervoorraden te beheren, de watervoorziening en sanitaire voorzieningen te verbeteren’. Bewustzijn creëert Ovink echter ook door te werken met kinderen op basisscholen in Peru, Bangladesh of welk land dan ook. “Het is belangrijk om dit allemaal te doen, want nog te vaak zien mensen het belang van water niet.”

Zaken rondom water zijn vaak niet of versnipperd georganiseerd. Het belang van water wordt volgens Ovink slecht erkend, buitenom professionals. Via het plan Valuing Water Initiative wil Ovink dat veranderen. “De Geography of Future Water Challenges is een soort atlas van de toekomstige wateropgaven. Daarin hebben we beschreven wat deze hebben te maken met onderwerpen als migratie, biodiversiteit, klimaatverandering, gezondheid en andere opgaven. Aan de hand daarvan hebben we perspectieven geschetst voor de drylands, steden, grensoverschrijdende rivieren en kust- en deltagebieden. Zonder goed watermanagement lukt het niet om daar de duurzaamheidsdoelen te halen. Je moet het begrijpelijk en inzichtelijk maken, laten zien hoe complex en verbonden alles is, zodat je uiteindelijk tot oplossingen komt die waarde toevoegen.”

Waterdiplomatie

Als watergezant doet Ovink er ook alles aan om rampen, waarvan 90 procent met water hebben te maken, te voorkomen. Hij merkt dat er behoefte is aan kennis vanuit landen die al lang door water worden gedomineerd, zoals Nederland.

Waterdiplomatie ziet hij ook als een belangrijke taak. Zeker in landen waar water schaars is en klimaatverandering voor extra opgaven zorgt kan het tot conflicten leiden. Een dam is voor het ene land immers een uitkomst, maar voor het andere een ramp. De Grote Renaissancedam in Ethiopië is hiervan een duidelijk, recent voorbeeld. De bouw heeft voor spanningen gezorgd tussen Ethiopië, Soedan en Egypte. “Diplomatie en samenwerken zijn belangrijk. Ban Ki Moon zegt dat water leven is. Als je een gesprek begint met water heb je een vertrekpunt, want het raakt alles en iedereen. Water verbindt, maar je moet het inclusief organiseren, met alles en iedereen, vanuit een werkelijk begrip van de complexiteit.”

Innovatie

Innovaties rondom het water zijn het derde speerpunt van Ovink. Het moet anders, is zijn eenvoudige boodschap. Veel hedendaagse investeringen versterken de klimaatverandering en maken ons kwetsbaar. “We bouwen op verkeerde plekken, vaak op de verkeerde manier en met verkeerde materialen. We moeten met alternatieven komen, niet op basis van wat we gisteren deden, maar op basis van wat we morgen willen.” Ook hiervoor is een programma opgezet: Water as Leverage. “Er is vaak sprake van te veel, te weinig of te vies water. In een aantal hotspots willen we een beweging in gang zetten om de leefbaarheid en weerbaarheid te verbeteren. We zijn begonnen in Chennai in India, Khulna in Bangladesh en Semarang in Indonesië. Daar koppelen we lokale partijen aan nationale en internationale experts en bestaande programma’s en financiers, zodat plannen en projecten kunnen worden gerealiseerd. We doen dat inmiddels ook in Vietnam, langs de Ganges in India, in Colombia, in Nederland op de Wadden, Denemarken en Duitsland.”

Ovink’s aanpak op dit vlak is te vergelijken met de living lab-aanpak van Delta Platform. “Het leren met elkaar is belangrijk. Investeren in het proces en versterken van de expertise en capaciteit, zowel op institutioneel, informeel als individueel vlak. Het zijn geen projecten met een businesscase gericht op winstmaximalisatie op de korte termijn. Dat is redelijk eenvoudig. Het gaat juist om interventies die veranderingen in gang zetten en door alle opgaven heen waarde creëren. Dat vraagt om investeren in het proces, in een enabling environment die de ontwikkeling en realisatie draagt. Zo’n aanpak via livings labs zorgt voor een succesvol proces. Dan kun je echt werken aan de maatschappelijke opgaven.”

Challenges

Ovink brengt niet alleen waterkennis naar andere landen, maar haalt zeker ook kennis op. Zo vindt hij dat we veel meer gebruik moeten maken van de inheemse kennis en kunde en zaken minder technocratisch moeten aanpakken dan we in Nederland gewend zijn. Hij is enthousiast over zogenaamde challenges om veranderingen in gang te zetten. Zelf ontwikkelde Ovink na de verwoesting van orkaan Sandy in Amerika zo’n challenge voor president Obama’s Hurricane Sandy Rebuilding Task Force. Zijn challenge Rebuild by Design won de prijs voor most groundbreaking challenge van de Obama-regering. Rebuild by design is een innovatieve aanpak die is gericht op de wederopbouw van de getroffen gebieden om zo de gemeenschappen te herstellen en deze meteen te wapenen tegen klimaatverandering.

Waterconferentie

Momenteel richt Ovink zich op de organisatie van een VN-waterconferentie in 2023. Het is voor het eerst sinds 1977 dat zo’n conferentie op de VN-agenda staat. Nederland en Tadzjikistan hebben de lead. “Bij de VN is niemand echt verantwoordelijk voor water, terwijl het alle opgaven verbindt. Een rivier, meer of oceaan houden zich immers aan onze grenzen. Water raakt de kern van de soevereiniteit van landen. Dat is een reden waarom het lastig is om water op de agenda te krijgen. Water raakt echter alles en iedereen. De pandemie laat dat zien. Honger, migratie, het verlies aan biodiversiteit en de omvangrijke impact van klimaatverandering versterken het belang: de wereld draait om water. Dat staat centraal tijdens de conferentie van 2023. En natuurlijk daarna, want het gaat om oplossingen en de beweging. We kunnen niet stil blijven zitten. We moeten vooruit met water.”